Làng nghề làm nước mắm Hải Giang 1 thuộc phường Nghi Hải, thị xã Cửa Lò, tỉnh Nghệ An, là một trong những làng nghề sản xuất nước mắm có truyền thống lâu đời trên địa bàn Thị xã Cửa Lò nhưng mãi đến năm 2010 mới được UBND tỉnh Nghệ An cấp chứng chỉ Làng Nghề. Đến năm 2013 được Cục Sở Hữu Trí Tuệ cấp Bằng độc quyền Kiểu Dáng Công Nghiệp.

Nguyên liệu để làm nước mắm ở đây là cá cơm, công việc chế biến nước mắm cũng có từng công đoạn rõ ràng và phải tỉ mỉ, cẩn thận để có những giọt nước mắm thơm, ngon, nguyên chất, hàm lượng đạm và độ dinh dưỡng cao, không chất phụ gia, không chất bảo quản. Nước mắm truyền thống, sau khi chín có màu cánh gián, sóng sánh, thơm. Ở làng nghề này, bên cạnh nước mắm được chưng cất trực tiếp, đem phơi nắng để bán ra thị trường thì còn có loại nước mắm được hạ thổ. Sau khi nước mắm được lọc trong và cho vào chai thủy tinh đem chôn cất ở những vùng đất cát sạch khoảng 1 năm. Khi đưa lên nước mắm sẽ thơm dịu hơn, vị ngọt đậm đà hơn và màu sắc cũng bắt mắt hơn. Thời gian từ khi bắt đầu vào chế biến cho đến khi ra thành phẩm là từ 12-15 tháng. Trước đây, người dân làng Hải Giang 1 tự chế biến nước mắm và tiêu thụ ở quy mô nhỏ, chủ yếu là gia đình, bạn bè và địa phương. Trải qua thời gian nghiên cứu, cải thiện và nâng cao chất lượng, đặc biệt cùng với sự phát triển vượt bậc của ngành du lịch thị xã, làng nghề ngày càng lớn mạnh, mở rộng quy mô sản xuất và định hình thương hiệu của mình. Từ những hộ kinh doanh nhỏ lẻ và sản phẩm đơn điệu không nhãn mác, các hộ gia đình ở làng nghề đã được liên kết với nhau, sản phẩm ngày càng đa dạng về mẫu mã và có chỗ đứng về chất lượng trên thị trường. Hiện nay, làng nghề có 84 hộ gia đình tham gia. Bình quân mỗi năm làng nghề chế biến khoảng hơn 1.000.000 lít nước mắm cung cấp ra thị trường chủ yếu là phía Bắc, một phần tiêu thụ trong tỉnh và một số tỉnh trong nước; ngoài ra bán nhỏ lẻ cho khách du lịch khi về tham quan tắm biển tại Cửa Lò, Cửa Hội. Trên nhãn mác của sản phẩm, ngoài thương hiệu Nước mắm cổ truyền Hải Giang 1, còn ghi tên chủ cơ sở sản xuất, số điện thoại, độ đạm, cách bảo quản và hạn sử dụng.

Từ xa xưa, người dân trong vùng đã tin dùng sản phẩm của làng nghề. Thời gian gần đây, khi phố biển Cửa Lò phát triển, thu hút lượng lớn khách du lịch, làng nghề lại sản xuất để phục vụ du khách mua về thưởng thức và làm quà. Đặc biệt, thời điểm hiện nay, sản phẩm của làng nghề đã trở thành sản phẩm hàng hóa, được đưa vào các siêu thị, các của hàng tạp hóa nhiều tỉnh trên toàn quốc và được người tiêu dùng tin tưởng. Bên cạnh việc phát triển nghề để tăng thêm thu nhập, người dân Hải Giang 1 luôn tâm niệm duy trì làm nghề nhằm giữ gìn và phát huy tinh hoa nghề nghiệp, giá trị văn hóa truyền thống trong mỗi giọt nước mắm của quê hương. Chính vì vậy, trước sự phát triển của các loại nước mắm công nghiệp thì nước mắm truyền thống của địa phương vẫn đứng vững trên thị trường với giá bán ổn định. Mỗi chai nước mắm nguyên chất có giá 140.000 đồng/lít loại đặc biệt, còn loại 1 và 2 có giá từ 70.000 – 80.000 đồng/lít.

                  Ảnh: sản phẩm nước mắm của làng nghề Hải Giang 1

Từ chất lượng và sự uy tín, nước mắm Hải Giang 1 đã được chứng nhận OCOP 3 sao vào tháng 1 năm 2021, từ năm 2014 đến nay nhiều năm đạt sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu cấp tỉnh và khu vực. Ngoài ra Hợp tác xã làng nghề còn nhận được nhiều bằng khen của Chủ tịch UBND tỉnh Nghệ An.

Nhằm phát huy lợi thế của vùng kinh tế, trong những năm qua các cấp chính quyền của thị xã Cửa Lò đã dành sự quan tâm thỏa đáng, tạo điều kiện cho làng nghề phát triển như chính sách hỗ trợ vay vốn cho các hộ dân, tập huấn kỹ thuật nâng cao trình độ, hướng dẫn quy trình đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, tổ chức các buổi hội thảo, đào tạo nghề… Nhờ vậy, sản phẩm của làng nghề ngày càng chất lượng, phong phú và đa dạng về mẫu mã, gây ấn tượng sâu sắc đối với khách hàng trên mọi miền đất nước.

 Sản phẩm nước mắm của làng nghề thường xuyên được UBND thị xã Cửa Lò hỗ trợ liên kết với các nhà hàng, khách sạn và doanh nghiệp lữ hành sử dụng cũng như giới thiệu đến du khách khi đến với Cửa Lò. Hàng năm có khá nhiều đoàn khách du lịch đến thăm làng nghề, nhất là các tỉnh phía Bắc như Hà Nội, Hải Dương, Lạng Sơn, Hòa Bình… Qua trải nghiệm thực tế, du khách có thể phân biệt và lựa chọn sản phẩm nước mắm chuẩn ngon, cách pha chế nước mắm truyền thống trong các món ăn và làm thế nào để tối ưu hóa trong sử dụng,… Tất cả những trải nghiệm này sẽ giúp người tiêu dùng thêm hiểu và tin dùng các sản phẩm truyền thống, đồng thời gia tăng giá trị cho du lịch địa phương và du lịch cộng đồng. Từ đó, vừa tạo nguồn tiêu thụ đáng kể, vừa góp phần quảng bá đặc sản của địa phương.

Với hương vị mặn mòi, đặc trưng của biển cả, cùng chất lượng sản phẩm ngày càng nâng cao, nước mắm Hải Giang 1 đã dần khẳng định được vị thế của mình trên thị trường./.