Trong bối cảnh giá điện ngày càng tăng và yêu cầu về phát triển bền vững trở nên cấp thiết, việc ứng dụng công nghệ trong quản lý năng lượng không còn là lựa chọn mà đã trở thành một nhu cầu bắt buộc. Trong số các giải pháp nổi bật, tự động hóa điều khiển chiếu sáng thông minh đang dần chứng minh hiệu quả rõ rệt trong việc tiết kiệm điện năng, nâng cao tiện nghi và góp phần xây dựng công trình xanh, thông minh.

Công nghệ điều khiển chiếu sáng đã thay đổi như thế nào?

Trước đây, hệ thống chiếu sáng trong các tòa nhà, nhà xưởng hay khu công nghiệp chủ yếu vận hành bằng tay hoặc qua công tắc hẹn giờ cố định. Hệ thống này dễ vận hành nhưng không tối ưu, dẫn đến tình trạng lãng phí điện đáng kể ở những khu vực ít sử dụng hoặc không cần chiếu sáng liên tục như hành lang, nhà vệ sinh, kho bãi, bãi xe.

Ngày nay, nhờ sự phát triển của Internet vạn vật (IoT) và trí tuệ nhân tạo (AI), giải pháp chiếu sáng đã được "số hóa" một cách toàn diện. Cảm biến thông minh kết hợp với AI học máy có thể tự động nhận biết sự hiện diện của con người, đo độ sáng tự nhiên, phân tích hành vi sử dụng để điều chỉnh độ sáng đèn phù hợp – hoàn toàn không cần thao tác thủ công.

Hệ thống hoạt động như thế nào?

Một hệ thống chiếu sáng thông minh thường bao gồm:

- Cảm biến hiện diện (PIR, radar, hồng ngoại): Phát hiện người trong không gian.

- Cảm biến ánh sáng tự nhiên (lux sensor): Đo mức độ ánh sáng môi trường.

- Bộ điều khiển trung tâm (gateway/controller): Nhận dữ liệu, điều khiển cụm đèn.

- Đèn LED điều chỉnh độ sáng (dimmable): Giúp giảm công suất tiêu thụ linh hoạt.

- Phần mềm quản lý và AI học máy: Dự báo, phân tích và tối ưu lịch trình chiếu sáng.

Khi có người bước vào khu vực, hệ thống lập tức bật đèn. Nếu đủ ánh sáng tự nhiên, đèn chỉ bật ở mức tối thiểu hoặc không bật. Khi không còn người hiện diện, đèn sẽ tự động tắt sau một thời gian nhất định. AI còn giúp học thói quen sử dụng để tạo ra lịch trình chiếu sáng tối ưu, ví dụ như giảm sáng hành lang sau 21h hoặc tăng cường chiếu sáng vào giờ cao điểm buổi sáng.

Lợi ích thiết thực

Theo các chuyên gia năng lượng, hệ thống chiếu sáng thông minh có thể giúp tiết kiệm 30–60% lượng điện tiêu thụ cho chiếu sáng. Ngoài ra, nó còn mang lại những lợi ích lâu dài như:

-          Tăng tuổi thọ thiết bị do giảm thời gian hoạt động không cần thiết.

-          Giảm phát thải khí nhà kính, góp phần vào mục tiêu Net Zero.

-          Tăng mức độ tiện nghi và trải nghiệm người dùng, đặc biệt trong văn phòng và công trình dịch vụ.

-          Cung cấp dữ liệu chính xác cho báo cáo năng lượng và kiểm toán.

Quy trình triển khai

Việc ứng dụng hệ thống chiếu sáng thông minh cần tuân thủ các bước bài bản:

-         Khảo sát hiện trạng chiếu sáng và hành vi sử dụng tại từng khu vực.

-         Chọn thiết bị phù hợp: cảm biến, đèn, bộ điều khiển, nền tảng điều khiển.

-         Lắp đặt, cấu hình hệ thống và kết nối nền tảng phần mềm.

-         Tích hợp AI để học và tối ưu kịch bản chiếu sáng tự động.

-         Giám sát, báo cáo và cải tiến vận hành liên tục.

Thời gian hoàn vốn cho hệ thống này dao động từ 1,5 đến 3 năm, tùy theo quy mô công trình và cường độ sử dụng.

Hướng đến công trình thông minh và phát triển bền vững

Tự động hóa chiếu sáng thông minh không chỉ là một giải pháp kỹ thuật, mà còn là bước đi chiến lược trong tiến trình chuyển đổi số của các doanh nghiệp, đặc biệt trong lĩnh vực sản xuất, dịch vụ và công nghiệp phụ trợ. Đây là nền tảng để hướng đến mô hình "tòa nhà thông minh", "nhà máy thông minh", nơi mọi thứ đều được vận hành dựa trên dữ liệu và tự động hóa.

Trong tương lai, hệ thống này còn có thể tích hợp với các nền tảng năng lượng tái tạo, lưới điện thông minh (smart grid) và mô hình tín chỉ carbon, tạo nên một hệ sinh thái bền vững – nơi công nghệ và môi trường cùng phát triển. Chiếu sáng thông minh là một trong những điểm khởi đầu dễ triển khai, dễ thấy hiệu quả nhất cho hành trình tiết kiệm năng lượng thông minh. Đây là cơ hội để doanh nghiệp không chỉ tiết kiệm chi phí, mà còn xây dựng hình ảnh xanh – sạch – hiện đại trong mắt khách hàng, nhà đầu tư và cộng đồng./.